Trong Phật giáo, nghi thức tang lễ mang ý nghĩa sâu sắc, không chỉ là việc tiễn đưa người quá cố mà còn là cơ hội để gia đình, người thân và bạn bè cầu nguyện cho vong linh được siêu thoát, đồng thời nhắc nhở những người còn sống về vô thường và ý nghĩa của cuộc sống. Tùy theo từng tông phái (Nam Tông, Bắc Tông, hoặc Kim Cang Thừa), nghi thức tang lễ có thể có những khác biệt, nhưng nhìn chung gồm các bước quan trọng sau:

1. Chuẩn bị lễ tang

• Tắm gội và thay y phục cho người mất: Sau khi người qua đời, thân thể của họ được tắm rửa sạch sẽ và thay y phục mới. Thường dùng nước thơm hoặc nước hoa để tắm gội, tượng trưng cho sự thanh tịnh.
• Niệm Phật khi người mất qua đời: Gia đình, người thân và chư Tăng thường niệm danh hiệu “Nam Mô A Di Đà Phật” hoặc tụng kinh để giúp vong linh được an tịnh và không bám víu vào thế gian.
• Đặt bàn thờ và bài vị: Bàn thờ thường được đặt ở vị trí trang trọng, với di ảnh của người quá cố, bát hương, hoa quả, và đèn nến.

2. Cầu siêu và tụng kinh

Cầu siêu là nghi thức quan trọng trong tang lễ Phật giáo, giúp vong linh được hướng dẫn về cõi an lành. Một số nghi thức thường gặp:

• Tụng kinh: Các kinh thường được tụng trong tang lễ là Kinh A Di Đà, Kinh Địa Tạng, hoặc Kinh Vu Lan. Tụng kinh giúp hướng tâm vong linh và gia đình đến sự an lạc.
• Niệm Phật: Niệm “Nam Mô A Di Đà Phật” để cầu nguyện cho vong linh được vãng sinh về Tây Phương Cực Lạc.
• Lễ phóng sanh: Một số gia đình tổ chức phóng sanh (thả chim, cá…) với ý nghĩa tạo phước lành để hồi hướng cho người mất.

3. Nghi thức nhập quan và phát tang

• Nhập quan (đưa vào quan tài): Trước khi đưa thi hài vào quan tài, gia đình và chư Tăng thường thực hiện nghi lễ tụng kinh và niệm Phật.
• Phát tang: Gia đình mang tang phục (áo vải trắng, khăn tang) và cúi lạy trước linh cữu. Đây là lúc chính thức bắt đầu tang lễ.

4. Lễ di quan và hạ huyệt

• Lễ di quan: Đây là nghi thức đưa linh cữu đến nơi an táng. Trước khi di chuyển, chư Tăng và gia đình tụng kinh lần cuối tại nhà hoặc nhà tang lễ.
• Hạ huyệt hoặc hỏa táng: Tùy theo phong tục, người mất có thể được hỏa táng hoặc an táng dưới đất. Lễ này thường đi kèm với việc rải gạo, muối và tụng kinh để tiễn biệt.

5. Tuần thất và cúng giỗ

• Tuần thất: Sau khi an táng, gia đình thường tổ chức cúng thất (mỗi 7 ngày một lần, kéo dài 49 ngày). Đây là thời điểm quan trọng, vì theo giáo lý Phật giáo, vong linh trong giai đoạn này cần được cầu nguyện để siêu thoát.
• Cúng giỗ: Sau 49 ngày và hàng năm vào ngày mất, gia đình tổ chức cúng giỗ để tưởng nhớ người đã khuất, đồng thời tạo phước lành hồi hướng cho họ.

6. Tâm niệm quan trọng trong tang lễ Phật giáo

• Vô thường: Nghi thức tang lễ nhắc nhở mọi người về quy luật vô thường của cuộc sống, giúp người sống thức tỉnh và trân trọng hiện tại.
• Từ bi và phước báu: Gia đình nên làm các việc thiện (như bố thí, cúng dường, phóng sanh) để hồi hướng công đức cho người mất.
• Giúp người mất buông xả: Không nên khóc lóc, bi lụy quá mức, vì có thể khiến vong linh bị quyến luyến và không siêu thoát.